Srbija koristi samo 10% kapaciteta za proizvodnju ribe. Da ribnjaci rade punim kapacitetom, država bi zarađivala milione evra godišnje, jer samo Evropskoj uniji godišnje nedostaje više od milion i po tona ribe.
Stanovnik Srbije godišnje pojede i do četiri puta manje ribe nego stanovnik EU, a u Srbiji je pod ribnjacima oko 14 hiljada hektara, od kojih je petina površina zapuštena. Mala potrošnja ribe po glavi stanovnika posledica je možda loših navika da se riba mahom sprema samo u vreme posta, kada i drastično skoči njena prodaja dok se u ostalom periodu prodaja ribe svodi na minimum.
Ali, ako su Srbi slabi potrošači ribe, drugi narodi nisu, pa bi u tom smislu trebalo povesti računa i orijentisati se na proizvodnju ribe i podizanje ribnjaka. Predlog zakona o podsticanju poljoprivrede, koji bi uskoro trebalo da se nađe u Skupštini, ne predviđa subvencije za ribarstvo. A ribari traže tretman koji imaju stočari.“Predložili smo da bude podsticaj po kilogramu proizvedenog konzumnog šarana i pastrmke od 50 dinara. Predložili smo da matice šarana, odnosno toplovodnih vrsta riba budu podsticane sa 500 dinara, a matice hladnovodnih poput kalifornijske pastrmke sa 300 dinara“, objašnjava Zoran Marković sa Poljoprivrednog fakulteta u Beogradu.
Donošenjem novog zakona zaštitili bi proizvođače od konkurencije, ali i omogućili da se promet ribe legalizuje. Veća proizvodnja ribe pokrenula bi i industriju. Kilogram šarana u maloprodaji u Srbiji je oko 400 dinara, dok je u Zapadnoj Evropi i preko pet evra. Cena raste ako se riba preradi, pa tako riblja pašteta u zemlji košta oko 45 dinara, a kilogram dimljenog šarana oko 1000 dinara. Za izvoz, cene su nešto više, zbog čega ribari iz Srbije nisu konkurentni na stranom tržištu.
U Srbiji se godišnje proizvede oko 15 hiljada tona ribe, što je u odnosu na mogućnosti, više nego skromno. Iako bi mogla da bude veliki izvoznik, Srbija uvozi čak 70% ribe koja se koristi u ishrani. Procenjuje se da bi proizvodnja ribe u Srbiji mogla da se udesetostruči, jer samo u Vojvodini ima oko 100 hiljada hektara neplodne zemlje, idealne za ribnjake.
U ljudskoj ishrani riba ima značajno mesto. Riba i proizvodi od ribljeg mesa spadaju u istu grupu namirnica u kojoj su jaja i razne vrste mesa životinja za klanje, kao i njihovi proizvodi, jer imaju dosta sličnosti u pogledu energetske, hranljive i biološke vrednosti.
Interesantan je i podatak da stanovništvo koje živi pored vode, daleko više jede ribu od onog koje živi u kontinentalnom delu. Međutim, te razlike su toliko velike da se za dobar deo može reći da ribu gotovo uopšte ne jede ili je jede vrlo retko.
OSNOVI TEHNOLOGIJE UZGOJA U RIBNJACIMA
Ribnjaci su veštački izgrađena ili prilagođena jezera, koja se po želji mogu prazniti ili puniti vodom.
Kvalitet voda u ribnjacima ispituje se u tri pravca tj. fizičko, hemijsko i biološko stanje kvaliteta.
Fizička svojstva vode imaju direktan uticaj na tempo i intenzitet rasta ribe u ribnjaku, odnosno direktno utiču na proizvodnju ribnjaka. Osnovna merenja odnose se na temperaturu vode, dubinu i prozirnost.
U tehnološkom uzgoju ribe važnu ulogu ima produktivnost ribnjaka, od koje zavisi ukupno proizvedena količina ribe po hektaru, i pomoću koje se prati prosečna masa ribe, kvalitet mesa i procentualni sadržaj masti.
Ribnjaci se prema njihovoj produktivnosti dele na visoko produktivne i ribnjake male produktivnosti. U visoko produktivne ribnjake treba unositi toliko veštačkog đubriva da se sadržaj i sastav organskih i mineralnih materija i biogenih elemenata u njima ne smanjuje, a pod uslovom da se kiseonički režim održava u optimalnim granicama. Ribnjake male produktivnosti treba đubriti većim količinama veštačkog đubriva imajući u vidu poboljšanje fizičko-hemijskog sastava dna i vode ribnjaka, ali tako da kiseonički režim ostane u optimalnim granicama. Iz toga proizilazi da na lošim zemljištima treba više ulagati, a to znači da će proizvodno finansijski efekat biti manji.
Da bi se postigla što veća proizvodnja treba dobro upoznati hemijsko-biološke parametre u proizvodnom procesu unutar ribnjaka.
Za klasifikaciju ribnjaka mogu poslužiti razni faktori, mada se ribnjaci obično dele na hladnovodne i toplovodne ili šaranske ribnjake, u kojima se uzgaja šaran kao glavna riba. Tip ribnjaka određuju klimatski uslovi i kvalitet vode. Oni određuju i specifičnost tehnološkog procesa i kompleks ribarsko-tehničkih i intenzifikacijskih mera, koji osiguravaju postizanje maksimalno mogućih prinosa ribe. Pri tome je posebno važna mobilizacija svih mogućnosti za povećanje i iskorišćavanje prirodne prehrambene baze ribnjaka. Neophodno je osigurati optimalnu sredinu za život riba povoljnim hidrohemijskim stanjem, regulisanjem i racionalnim iskorišćavanjem biološkog kružnog toka materije u vodi.
Dubina vode u šaranskim ribnjacima kreće se obično od 1 do 2 m. Zbog male dubine u hemijskim i biološkim procesima značajnu ulogu ima temperatura vode. Optimalna temperatura vode kreće se od 20 do 27°C. Veli rast ili pad temperature vode štetno deluje na razvoj prirodne riblje hrane i njeno iskorišćavanje, što za posledicu ima poremećaj rasta riba. Visoka temperatura vode naročito u prisustvu veće količine organske materije i amonijaka uslovljava pojavu različitih bolesti riba.
U hemijskom sastavu vode bitna je količina rastvorenog kiseonika i (pH) reakcija vode, njihova količina u vodi se stalno meri, dok se merenje količine ostalih hemijskih elemenata vrši u ciklusima, povremeno.Smatra se da je za život riba i ostalih organizma koji žive u vodi ribnjaka neophodno 10 važnih i 7 manje važnih hemijskih elemenata. Za osnovne elemente smatraju se kiseonik, vodonik, ugljenik, azot, sumpor, fosfor, kalijum, kalcijum, magnezijum i gvožđe, a manje važni su natrijum, hlor, fluor, silicijum, mangan, jod i arsen. Nedostatak nekih od navedenih elemenata u vodi može dovesti do negativnih posledica bilo na ribi, bilo na drugim organizmima, pa se tako može poremetiti životna ravnoteža unutar samog ribnjaka.
Kiseonik bez kojeg nije moguć život vodenih životinja nalazi se u vodi u rastvorenom obliku i o njegovim količinama i mogućnostima nadoknade ribarski stručnjaci uvek moraju voditi računa. Deo kiseonika obezbeđuje se iz atmosfere preko vodenog ogledala ribnjaka, a deo se stvara, odnosno oslobađa asimilacijom vodenih biljaka.
Ako je osigurana ravnoteža, dopuna kiseonika u vodi je neprekidna i dovoljna za potrebe organizama koji ga koriste. Ako je ravnoteža poremećena, nastaje nestašica kiseonika koja može biti izazvana truljenjem organskih materija, nestašicom svetlosti, povećanjem temperature vode ili zagađenjem vode. Dugotrajna nestašica kiseonika izaziva kod riba smanjenje aktivnosti i iskorišćavanja hrane, time se riba iscrpljuje i smanjuje joj se opšta otpornost prema drugim nepovoljnim ekološkim faktorima i uzročnicima bolesti. To stanje poremećene ravnoteže rastvorenog kiseonika izaziva štete i kod drugih vodenih životinja.
Da bi se sprečio nedostatak kiseonika, treba odmah pristupiti dopuni kiseonika i po mogućnosti pronaći uzročnike pojave nestašice kiseonika. Dopuna kiseonika osigurava se proticanjem sveže vode kroz ribnjak, ubacivanjem kiseonika aeracijom, “provetravanjem” vode pomoću crpki, a zimi otklanjanjem ledene kore i izrezivanjem rupa u njoj radi dovoda vazduha. Sadržaj kiseonika u velikoj meri zavisi od temperature vode, što je voda hladnija sposobnija je da rastvori više kiseonika.Za uzgoj riba i uopšte životinja u vodi, najviše odgovara voda sa (pH) vrednostima od 7.5 do 8. Aktivna reakcija (pH) vrednost vode menja se po sezonama, zimi i u jesen ona je uglavnom postojana, dok je leti podvrgnuta velikim dnevnim kolebanjima. Dnevne promene (pH) vezane su najviše sa razvojem fitoplanktona, to jest potrošnjom CO2 u asimilacionim procesima i oslobađanjem CO2 u procesima disanja. Naročito se velike oscilacije javljaju u vreme razvoja modrozelenih algi.
U vodotoku koji snabdeva ribnjak vodom, mogu se nalaziti otrovne materije, kao hlor, fenol, amonijak i dr, koje štetno deluju na živi svet u ribnjaku. Te materije mogu doći u ribnjak prirodnim putem, kao nus proizvod biljnog i životinjskog sveta i kao otpadne vode industrije, tako da se o njihovoj koncentraciji mora voditi računa.
