Crvena ranka je autohtona sorta šljive u Srbiji, koja se uglavnom koristi za spravljanje rakije i potiče od vrste Prunus insititia. Sinonimi za ovu sortu uključuju Darosavka, Crvenjača, Šumadinka, a u valjevskom kraju poznata je kao Ranovača.
Najviše je zastupljena u Pomoravlju, Šumadiji i Toplici. Do kraja 1990-ih godina, Kolubarski okrug bio je bogat gazdinstvima koja su imala bar 50 stabala Crvene ranke. Međutim, s pojavom novih sorti, broj stabala ove sorte se smanjio i danas se gaji sporadično.
Crvena ranka ima skromne zahteve za uspevanje i nije probirač u pogledu zemljišta. Ranije je gajena u ekstenzivnim uslovima, bez značajne primene agrotehničkih i pomotehničkih mera. Rezidba je uglavnom uključivala uklanjanje vodopija i polomljenih grana. Često su se u takvim zasadima gajile svinje koje su se hranile otpalim plodovima i đubrile zemljište.
Kako rađa crvena ranka?
Ova sorta je veoma rodna, ali sklona alternativnoj rodnosti. Zbog preobilne rodnosti i odsustva redovne rezidbe, često dolazi do lomljenja grana koje se obnavljaju kroz nekoliko godina. Crvena ranka je samobesplodna, što znači da nema funkcionalno sposoban polen u prašnicima ili anterama. Zato se ne može gajiti u čisto sortnom zasadu. Neophodne su sorte oprašivači kao što su Metlaš, Trnovača ili Crnošljiva, a u njihovom nedostatku mogu se koristiti Stenlej i Čačanska lepotica, koje omogućavaju redovno i obilno rađanje Crvene ranke.
Stablo Crvene ranke ima široko piramidalnu krunu sa krtim granama. Glavni način razmnožavanja je izdancima koji se razvijaju iz adventivnih pupoljaka korenovog sistema majke biljke. Po završetku prve vegetacije, izdanci se vade i sade u rastilo na rastojanjima 25 cm u redu i 90 do 100 cm između redova. Nakon sadnje, izdanci se skraćuju na 20 cm iznad površine zemljišta. Iz spavajućih pupoljaka ispod kore, u proleće se razvija nekoliko mladara koje treba prorediti dok su zeleni, ostavljajući jedan vertikalan i dobro razvijen.
Do kraja vegetacije, uz mere nege i zaštite, mladar može dostići visinu od 1,5 metara, čime se dobija dobro razvijena sadnica pogodna za podizanje zasada. Tako uzgojene sadnice omogućavaju revitalizaciju i očuvanje Crvene ranke, sorte koja je nekada bila značajan deo srpske poljoprivredne tradicije. Održavanje ovih tradicionalnih sorti važno je ne samo za proizvodnju rakije već i za očuvanje biodiverziteta i kulturne baštine Srbije.
Izvor: Dobro jutro
