Začinske biljke su se nekada čuvale na polici, u teglicama, jer su naši stari znali o značaju istih, kao i o njihovim zdravstvenim svojstvima. Naravno, te biljke se onda nisu kupovale – već sadile, uzgajale, obrađivale. I to se polako vraća „u modu“, te smatramo da je red da prodiskutujemo koje to začinske biljke treba da zasadite sada, i kako.
Začinske biljke: naš odabir
Žalfija
Žalfija, poznata i kao Salvia officinalis, obično se uzgaja kao grm. To je trajna biljka sa račvastim, drvenastim korenom koji duboko prodire u zemlju. Biljka je izuzetno otporna na sušu. Mlada žalfija ima zelene stabljike koje se, kako stari, lignifikuju pri dnu, što može dovesti neupućene da pomisle da je biljka drvenasta. Žalfija je karakteristična za toplija područja, a za uspešan uzgoj u našim uslovima potrebno je biti strpljiv. Na manjim posedima obično se uzgaja iz rasada.
Seje se u proleće, obično sredinom marta, u plodno zemljište obogaćeno mineralnim hranivima. Klijanje semena počinje kada temperatura dostigne 15°C. Početni rast je spor, retko cveta u prvoj godini, dok u drugoj obično cveta veoma rano. U kontinentalnoj klimi cvetanje obično počinje početkom maja i traje do kraja juna. Plodovi se sporo sazrevaju i potpuno dozrevaju tek u avgustu, a berba je otežana zbog rasipanja semena.
Kada se uzgaja iz rasada, biljke se sade u proleće, a već u prvoj godini može se početi sa berbom listova. Svake naredne godine, u proleće se oko grma raspe šaka mineralnog đubriva, zemlja se prekopa i zalije kako bi hranljive materije bile unete u zemljište. Visoke dnevne temperature pogoduju rastu i akumulaciji eteričnih ulja. Zime bez snega, uz jake mrazeve, mogu prouzrokovati veće štete mladom usevu, posebno u kontinentalnim područjima, te je stoga preporučljivo preventivno zaštiti žalfiju nakon drugog košenja.
Pitoma nana
Pitoma nana, poznata i kao Mentha piperita, je višegodišnja biljka sa razgranatim stabljikama koje mogu narasti i do jednog metra visine. Cvetanje obično nastupa tokom jula, kada se i bere. Razmnožava se stolonima i semenom. U našim krajevima može ostati na istom mestu godinama, ali zbog svoje invazivnosti i sklonosti širenju, često prerasta prostor druge biljke. Kako bi se to sprečilo, neophodno je redovno uklanjanje viška biljaka. Povremeno prihranjivanje i zalivanje odgovaraju ovoj biljci. Najveća koncentracija lekovitih sastojaka dostiže se tokom početka cvetanja.
Matičnjak
Matičnjak, poznat i kao Melissa officinalis, može se direktno sejati ili se mogu koristiti sadnice. Direktna setva može se obaviti u rano proleće, od marta do juna, ukoliko vremenski uslovi to dozvoljavaju. Nakon setve, zemljište treba lagano pokriti tankim slojem rastresite zemlje i redovno zalivati. Seme će niknuti u narednih 15 do 20 dana. Ako se seje u ranom proleću, biljke se ljeti podrezuju kako bi se razvilo što više izdanaka. Biljke posejane u rano proleće narastu do 12 cm nakon 70 do 90 dana, i trebale bi imati dva do četiri sekundarna izdanaka sa četiri do šest pari listova, što je idealno za presađivanje u jesen iste godine ili u rano proleće naredne godine. Tokom vegetacije, biljke se orezuju dva puta, pre cvetanja, na visinu od 5 do 10 cm iznad zemlje.
Luk vlašac
Luk vlašac, poznat i kao Allium schoenoprasum, ima cevaste, šuplje listove koji mogu narasti do 25 cm dužine, formirajući bujan busen na zajedničkom rizomu, koji može sadržavati do 80 izdanaka. U prvoj godini, ova biljka ne cveta, ali u drugoj godini, posle perioda mirovanja i jarovizacije, iz starijih izdanaka izbijaju cvetne biljke visine oko 30 cm, sa ružičastim ili ljubičastim cvetovima na vrhu. Seme brzo gubi klijavost, pa se obično koristi samo prvo godišnje seme. Otporan je na niske temperature i može podneti oštre zimske uslove. Direktna setva u baštu obično se obavlja tokom marta i aprila, dok je gajenje iz rasada u kontejnerima prikladnije.
Kamilica
Kamilica, poznata i kao Matricaria chamomilla, se obično seje u jesen i proleće. U našim uslovima, jesenja setva (septembar) se smatra povoljnijom i sigurnijom od prolećne setve. Međutim, u nedostatku obilnih padavina tokom septembra, setva se može odložiti za proleće. Ako se ne seje u jesen, setva se obavlja u rano proleće, čim se zemlja može obraditi. Seme se seje ravnomerno, ili u redove, izbegavajući preveliku dubinu setve, jer kamilica klija na svetlosti. Zbog toga se obično meša sa sitnim peskom, kukuruznim prekrupom ili mineralnim đubrivom. Nakon setve, površina se utaba laganim valjkom ili nogama, kako bi seme bilo u kontaktu sa zemljišnom vlagom, a potom se koristi vilama ili drugim alatima za razbijanje tvrde površinske korice. Iako raste u prirodi na travnjacima, kamilica preferira čistu leju, te se redovno uklanjaju korovi.
Izvor: Wikimedia Commons
Ren
Ren, poznat i kao Armoracia rusticana, je višegodišnja biljka čiji se debeli rizomi koriste u ishrani, dok se jednogodišnji izdanci koriste za razmnožavanje. Adventivni korenovi se razvijaju iz rizoma, a mogu prodreti i do jednog metra dubine u zemlju, mada većina korena ostaje u gornjih 30 cm zemlje. Sadi se u jesen ili proleće, obično od marta do sredine aprila, kada se koriste izdanci dužine oko 20 cm. Ova metoda sadnje, poznata kao vegetativno razmnožavanje, sprečava razvoj bočnih korena. Postoje različiti načini sadnje, ali na okućnicama je najčešće sadi se u jarke dubine oko 15 cm i razmaka od 50 cm. Reznice se postavljaju ukoso na razmaku od 30 cm jedna od druge i prekrivaju zemljom. Kada se reznice ukorene, prihranjuju se azotnim đubrivom i zalivaju po potrebi.
Izvor: Dobro jutro
